Cho dù một ai đã từng đọc những lời giới thiệu ngắn gọn xung quanh cuốn sách, không đọc cũng không thể nào cảm nhận hết sự kỳ lạ của nó. Người truyền ký ức tuyệt vời ở trí tưởng tưởng và những thông điệp mang theo.
Một cộng đồng không được xác định rõ về không gian và thời gian tồn tại, chỉ biết những thành phần của nó có hình hài giống như con người, và một vài cấu trúc cũng giống như con người. Đứng đầu cộng đồng có một Hội đồng quyết định tất thảy mọi việc, dĩ nhiên, vẫn còn một thế lực cao siêu nào đó hơn nữa, chỉ huy về tổng thể. Mỗi cá nhân sinh ra không bởi cha mẹ họ, mà bởi những Mẹ đẻ, những người phụ nữ được nhận Nhiệm vụ sinh nở ra bé mới cho cộng đồng.
Khi sinh ra, bé mới sẽ được Hội đồng giao cho một cặp bố mẹ nuôi. Mỗi nấc tuổi là một lớp người của cộng đồng khác biệt nhau về chức năng, vị trí. Lên Bảy, mỗi đứa trẻ sẽ được giao một chiếc xe đạp, chứng tỏ một nấc trưởng thành. Và khi lên Mười Hai, chúng sẽ được nhận một Nhiệm vụ riêng (tức là một công việc để duy trì cộng đồng). Rồi lớn hơn nữa, chúng sẽ được tách nhà, kết hợp với một người khác giới để tạo nên một nhà mới, nhận hai đứa bé, một trai, một gái về làm con. Trong cộng đồng đó, tất cả mọi thứ đều phải công khai cho dù là một giấc mơ, và tất cả đều nằm trong giới luật cho dù là việc phải ăn hết một bữa điểm tâm. Không có đau khổ nào, tất cả bằng lặng trôi theo một nguyên tắc bất biến. Kể cả sự phóng thích ai đó ra khỏi cộng đồng, đến Nơi Khác vĩnh viễn.
Jonas, cậu bé nhân vật chính của Người truyền ký ức, đang bước vào thời khắc quan trọng nhất, lễ nhận Nhiệm vụ khi tròn Mười Hai. Nhưng trước ngày đó, trên cái nền êm ả của đời sống cộng đồng đó, một vài biến chuyển đến với Jonas. Trước hết là một điều bình thường ở cộng đồng, cậu mơ thấy mình muốn tắm cho Fiona lõa thể trong bồn nước mà không được. Cậu đã có một trải nghiệm, và đã phải uống thuốc - loại thuốc triệt cảm xúc - để giấc mơ chỉ đến một lần. Sau đó, khi tung quả táo, Jonas nhìn thấy một cái gì vượt ra ngoài biên giới. Câu chuyện thực sự bắt đầu khi Jonas không nhận được Nhiệm vụ nào vào ngày lễ đó, bởi vì cậu đã được lựa chọn trở thành người tiếp nhận Ký ức.
Jonas đã đến học ký ức từ một ông già, người đã tiếp nhận ký ức từ những người tiền nhiệm. Ký ức là gì? Đó là tất cả những cảm nhận, những hình ảnh, những trải nghiệm về cuộc sống mà con người chúng ta ngày nay đang thấy: hạnh phúc êm ru của thiên nhiên lãng mạn, niềm vui trong gia đình,… nhưng những thứ đó lại quá ít so với nỗi đau chiến tranh, đói nghèo, mất mát, chia lìa. Jonas bàng hoàng đau khổ, nhưng vẫn dũng cảm tiếp nhận để gánh vác bớt những cơn dày vò đang hành hạ người thầy của mình. Cậu không dám được phép xin phóng thích, nếu không sẽ như cô gái từng không hoàn thành nhiệm vụ trước cậu, trả lại những cảm xúc về cộng đồng, khiến tất cả thành viên chao đảo, hoang mang. Thế rồi, dù sao cậu cũng phải có một quyết định, khi bé mới - người khách của gia đình cậu bị Hội đồng quyết định phóng thích do hay khóc về đêm. Và Jonas đã chọn một hướng riêng trước sứ mạng cộng đồng giao phó.
Xem thêm
Không phải ngẫu nhiên mà "Người Truyền Ký ức" trở thành tác phẩm kinh điển dành cho mọi lứa tuổi. Bên dưới lớp vỏ khoa học viễn tưởng, cuốn sách là một triết luận sâu sắc về giá trị của ký ức. Thông qua hành trình của Jonas, Lowry khẳng định: Chính những trải nghiệm – dù đau đớn hay ngọt ngào – khiến con người trở nên trọn vẹn. Xã hội trong truyện đã loại bỏ ký ức để tránh khổ đau, nhưng đồng thời cũng tước đi khả năng yêu thương, đồng cảm và sáng tạo. Khi Jonas lần đầu nhìn thấy màu đỏ trên chiếc áo của cô bé Fiona, hay cảm nhận hạnh phúc từ ký ức về lễ Giáng sinh, cậu nhận ra thế giới mình đang sống thực chất là một bản sao đen trắng. Ký ức về chiến tranh và nỗi đói cũng quan trọng không kém – chúng dạy con người biết trân trọng hòa bình và nhân văn. Điểm đặc sắc của tác phẩm nằm ở cách Lowry xây dựng mối quan hệ giữa Jonas và Người Truyền Ký ức. Ông không chỉ là người trao đi ký ức, mà còn là hiện thân của nỗi cô đơn khi phải ôm trọn sự thật. Kết mở của truyện – hình ảnh Jonas băng qua tuyết với em bé Gabriel – gợi lên niềm hy vọng: Ký ức có thể bị đàn áp, nhưng không thể bị tiêu diệt. Tác phẩm này phù hợp với những ai từng tự hỏi: Liệu ta có dám đón nhận sự thật, dù nó phũ phàng, để được sống tự do?