Là câu chuyện của âm mưu, tình yêu và trào phúng xã hội, Bá tước Monte Cristo của Alexandre Dumas là cuốn tiểu thuyết hay nhất viết về tình yêu và hận thù - hai thái cực tưởng như trái ngược nhưng lại liên tục giao nhau, đến nỗi người ta phải tự hỏi: yêu người mình hận hay hận người mình yêu?
Bá tước Monte Cristo kể câu chuyện của chàng trai Edmond Dantes - một thuỷ thủ trẻ trung và điển trai, chuẩn bị có đám cưới trong mơ với vị hôn thê Mercedes xinh đẹp. Sớm thôi, Dantes cũng sẽ trở thành thuyền trưởng của tàu Pharaon khi mà người cựu thuyền trưởng Leclere qua đời trong một trận sốt và uỷ thác lại con thuyền cho chàng. Chàng là một tay thuỷ thủ lành nghề và chất phác, được bạn bè kính trọng và giành được sự yêu quý của ông Morrel chủ tàu. Tương lai mở ra đầy hứa hẹn cho Dantes. Nhưng số phận nghiệt ngã, vẽ nên viễn cảnh tươi sáng để rồi bôi đen tất cả. Làm sao Dantes ngờ được cánh cửa tương lai đáng mơ ước chỉ dành cho riêng chàng đó lại phản chủ theo cách không ngờ đến nhất. Nó thay thế lòng kính trọng của bạn bè chàng bằng sự ghen tị và ác ý đối với chàng; và mang đến cho chàng thêm những thù ghét. Những kẻ đố kỵ đã dựng nên một tấn thảm kịch cho Dantes vào đúng cái ngày mà đáng lẽ ra hạnh phúc phải đến trọn vẹn với chàng - ngày cử hành hôn lễ với nàng Mercedes. Dantes bị buộc tội mưu phản, khi không may nhiệm vụ cuối cùng của chàng lại là bằng chứng phạm tội được bọn chúng gài bẫy công phu: trong nhiệm vụ cuối cùng của chàng trên chuyến hải trình là dừng lại ở đảo Elba để nhận và chuyển thư. Đó là năm 1815 và cả nước Pháp vẫn bị giành qua giật lại giữa hai phe phái là chủ nghĩa Bonaparte và Quân chủ, trong khi Napoleon đang bị biệt giam ngoài đảo mà vẫn tính kế giành lại Pháp. Dantes đã vô tình là khiên chắn cho hành động khuất tất, lợi dụng của những kẻ đố kỵ thuộc phe Quân chủ: một mũi tên trúng hai đích khi chúng vừa đồng loã với nhau tống cổ Dantes vào tù - bằng tội danh mà chàng chưa bao giờ phạm phải , vừa răn đe cảnh cáo những tàn dư của phe Bonaparte, củng cố quyên lực của mình. Về phần Dantes, chàng bị ném vào nhà lao pháo đài If trên hòn đảo biệt lập trong 14 năm trời bị cả thế giới lãng quên.
Dantes
đã xoay sở để trốn thoát trong nhiều năm sau đó, thông minh hơn, từng trải,
giàu có hơn và quyết tâm trả cho bằng được mối hận thù. Điều đáng ngạc nhiên
trong cuốn sách là mức độ phức tạp và tinh vi, thủ đoạn trong kế hoạch của
chàng. Dantes dành ra hằng năm trời tính toán đường đi nước bước, tự làm gián
điệp cho chính mình bằng cách thâm nhập vào cuộc sống, thói sinh hoạt của kẻ
thù, hay thậm chí làm bạn với những đứa con của chúng. Chúng ta đều biết trả
thù luôn là một ý tưởng không tồi - nó chiếm hữu tâm trí của bạn và không để
lại cho bạn thứ gì ngoài sự trống rỗng và mệt mỏi. Như một điều tất yếu, câu
hỏi quan trọng được đặt ra bởi độc giả là liệu Dantes có nhận thức được rằng
trừng phạt người khác chẳng làm cho chàng cảm thấy thoả mãn hơn là tận hưởng
cuộc sống của chính mình (tôi không thể ngừng liên tưởng đến Inigo Montoya khi
đọc cuốn sách này). Rằng khi nào Dantes mới nhận ra chàng không thể trừng phạt
kẻ xấu mà không làm tổn thương đến những người vô tội xung quanh chúng.
Nước
Pháp thời Napoleon
Một
số thông tin cần thiết về bối cảnh của cuốn tiểu thuyết để ta có thể hiểu sâu
sắc thông điệp của nó, vì nước Pháp thời kì Napoleon luôn là một vấn đề lịch sử
với nhiều góc khuất thú vị:
Monte Cristo được coi là một cuốn tiểu thuyết "phiêu lưu". Cuốn sách được xuất bản vào năm 1844 dưới hình thức dài kì và trở nên vô cùng nổi tiếng ở thời điểm đó. Đây cũng được coi là tiểu thuyết "lịch sử" mặc dù có một điều khá kì lạ rằng câu chuyện được sáng tác vào năm 1844, trong khi giai đoạn 1815 - 1835 mới được gọi tên mang ý nghĩa lịch sử. Nhưng Dumas thực sự đã viết về những cột mốc trọng yếu nhất gánh vác cả lịch sử nước Pháp.
Cuốn
tiểu thuyết cũng là một phần của chủ nghĩa Lãng mạn nổi lên ở Châu Âu trong
những năm 1800 - 1840. Tôi có thể giải thích chi tiết khái niệm chủ nghĩa Lãng
mạn ở đây, nhưng điều này là không cần thiết đối với những người đã, đang và sẽ
đọc Monte Cristo - cái lãng mạn xúc cảm là một đặc trưng tiêu biểu xuyên suốt
câu chuyện. Dantes yêu Mercedes cả một đời, mặc dù chàng cảm thấy mình bị nàng
phản bội khủng khiếp. Chàng bị tác động bởi cảm xúc nhưng đồng thời cũng gần
như làm chủ được chúng để đánh lừa mọi người xung quanh, kể cả những người gần
gũi nhất. Lúc nào Dantes cũng bị giày vò giữa những gì chàng muốn làm và phải
làm, và điều đó thật không tốt cho sức khoẻ đã đến tuổi già của chàng. Tình
yêu, tình thương mến vẫn luôn tồn tại, chực chờ để bước chân vào cuộc sống của
Dantes, nhưng chàng đã quá lún sâu vào hận thù đến nỗi không hề nhận ra nó.
Alexandre
Dumas chào đời tại Pháp vào năm 1802. Bố ông từng là tướng lĩnh trong quân đội
của Napoleon nhưng đã bị vắt kiệt sức lực và ở tình trạng khánh kiệt ngay đúng
khoảng thời gian Dumas được sinh ra. Dumas là cháu trai của một quý tộc Pháp và
một nô lệ người Haiti, có lẽ đó là một trong những nguyên do mà Dumas nhấn mạnh
sự giam cầm tù nhân trong tiểu thuyết có liên quan đến nô lệ ở ngoài đời thực.
Dumas sống và chứng kiến những thời kì lịch sự với dấu ấn sống động nhất, ông
biết rất rõ mình đang viết về điều gì và điều đó có ý nghĩa như thế nào đối với
người khác. Và rõ ràng là ông cũng quen biết gia đình Napoleon.
Monte
Cristo và khởi đầu của nguồn cảm hứng
Wikipedia
đã cho chúng ta một khái niệm đầy hấp dẫn về hoàn cảnh sáng tác của Monte
Cristo :
Dumas
có mối quan hệ gần gũi với các thành viên của gia đình Napoleon khi ông đang
sống tại Florence năm 1941. Ông đi tham quan quanh đảo Monte Cristo bằng một
con thuyền buồm nhỏ, được hộ tống bởi một hoàng tử trẻ cũng là người anh em họ
của Louis Bonaparte - chính là hoàng đế Pháp mười năm sau đó. Trong chuyến hải
trình này ông đã hứa với hoàng tử là sẽ viết một cuốn tiểu thuyết lấy tiêu đề
trùng với tên hòn đảo. Khi đó hoàng đế tương lai đang bị cầm tù ở nhà lao Ham
(cũng là một cái tên được nhắc đến trong cuốn sách) và Dumas đã đến thăm chàng.
Năm 1840, Louis Napoleon bị kết án chung thân trong ngục tù, nhưng đã xoay sở
để trốn thoát thành công bằng nguỵ trang vào năm 1846, vào đúng thời điểm cuốn
tiểu thuyết của Dumas đang làm mưa làm gió trong dư luận quần chúng. Cùng
phong cách với Dantes, Louis Napoleon xuất hiện trở lại ở Paris với hình ảnh
một người đàn ông quyền lực bí ẩn. Tuy nhiên đến năm 1848, Dumas đã không chọn
bầu cử cho Louis Napoleon. Cuốn tiểu thuyết đã vô tình, đi trái ý muốn của cha
đẻ nó, đóng góp một yếu tố tinh thần quan trọng trong chiến thắng của bậc đế
vương tương lai Napoleon III.
- Điều
tôi đặc biệt yêu thích ở Monte Cristo đó là mức độ phức tạp và tinh vi trong
mưu kế của Dantes, và cách mà Dumas tiết lộ từng tình tiết một theo cách không
thể nào bình tĩnh hơn qua 650 trang sách. Với cương vị là một nhà văn viết
truyện dài kỳ, lẽ dĩ nhiên ông có quyền giữ cái sở thích vẽ vời hết ý tưởng ra
trong đầu nhưng lại lần nữa không tiết lộ cho độc giả. Nhưng nếu bạn mong muốn
một cuốn sách đủ thu hút để làm cho bạn chìm đắm vào nó thì đây là một lựa chọn
tuyệt vời. Chúng ta biết chắc ta đang chuẩn bị đối mặt với điều gì khi cầm trên
tay 650 trang giấy nặng chịch, nhưng ta vẫn không thể đặt quyển sách xuống
được.
Những ngôi sao thực sự của cuốn sách lại là con của ba "kẻ thù" của Dantes. Nghịch lý trớ trêu khi bố mẹ càng sa đoạ, nhân cách thối rữa bao nhiêu thì con của chúng lại ngây thơ bấy nhiêu. Dumas đã thực sự thổi cái hồn, sức sống vào mỗi đứa trẻ, làm cho cuộc đời chúng giao nhau và từ đó tạo nên những bước ngoặt thú vị.
Mặc
dù chàng có bộ óc thiên tài khi bày mưu tính kế và sở hữu một gia tài khổng lồ,
Dantes học được rằng chàng không thể nắm bắt và điều khiển cuộc sống của người
khác nhiều như chàng từng nghĩ. Chàng cảm thấy mình như một hình mẫu người cha
tiêu chuẩn cho những đứa trẻ mà ngày đêm chàng mong muốn cuộc sống của chúng bị
huỷ hoại, đến cuối cùng chính bọn trẻ lại dạy cho chàng nhiều điều mà trong
suốt cuộc đời chàng, những tháng ngày hạnh phúc hay cả 14 năm cầm tù chàng chưa
bao giờ được dạy. Chứng kiến mối quan hệ giữa Dantes và những nguời trẻ tuổi
này dần trở thành tình bạn có lẽ cũng là điều hấp dẫn nhất của cuốn sách. Tôi
tự nhận thấy bản thân chỉ mong chờ để xem đến phân đoạn nào Dantes nhận ra mưu
kế của chàng sẽ làm tổn thương những người bạn mới đó đến nhường nào.
Vấn
đề lớn nhất của Dantes, tâm trí chàng là con nguời hay là quái vật? Dantes chà
đạp lên kẻ thù của chàng bằng những thủ đoạn hết sức tàn bạo, thế nhưng lại
đối xử với nguời thân của chàng thật ôn nhu. Dumas đã để cho Dantes đóng vai
trò như một "thiên thần báo thù", trừng phạt kẻ ác nhân danh Chúa tối
cao. Nhưng những hành động mà thực sự làm cho người ta bị huỷ hoại, theo đúng
nghĩa đen về cả mặt thể chất và tinh thần, mặc dù họ xứng đáng nhận quả báo ấy
thì đó có phải là kết cục mà Chúa muốn? Tôi phải thừa nhận rằng tôi không nhận
thức được rõ ràng ý đồ của Dumas ở đây. Dantes được khắc hoạ, được tôn vinh như
thánh sống, nhưng tôi cảm thấy đáng tiếc cho chàng. Tiếc cho cái trọng trách
quá lớn mà chàng phải gánh gồng trên vai, vì ngoài chàng ra thì sẽ chẳng có ai
thực hiện được cả; vì số phận nghiệt ngã giao cho chàng sứ mệnh phải trả thù cho
bằng được chỉ để cuối cùng chàng nhận ra đau khổ nhân đôi. Chàng có thể lạnh
lùng và không khoan nhượng, nhưng chính điều đó làm ta cảm thấy xót xa và chỉ
muốn Dantes có thể tận hưởng ý nghĩa cuộc sống của mình hơn là chỉ chia rẽ, chà
đạp kẻ thù rồi lại dằn vặt có lỗi với những người thân vô tội của chúng. Nhưng
một điều quan trọng không thể không nhắc tới, chính là Dantes làm việc tốt bất
cứ khi nào chàng có thể, bất cứ khi nào có người cần đến mình, thậm chí cả khi
nó phản lại kế hoạch trả thù của chàng.
Tôi
cũng thích thú với phương diện của quyển sách mà làm cho bạn phải suy nghĩ liệu
sự độc ác có hay không mang tính tuyệt đối, và nhân vật phản diện liệu có phần
nào hối lỗi cho việc chúng đã làm. Phản diện trong Monte Cristo có rất nhiều,
và có cá tính mạnh mẽ riêng biệt. Chúng không cùng được nặn ra từ một cái
khuôn, cũng không được tô vẽ bằng một bộ màu duy nhất; nhưng điểm chung của
chúng là không thể nào dành được sự cảm thông tuyệt đối của ta cho những gì
chúng đã thực hiện. Villefort, luật sư của nhà vua có lẽ là nhân vật thú vị
nhất vì mâu thuẫn cứ luôn tồn tại song song trong nội tâm của hắn. Hắn trọng
danh tiếng và phẩm giá, đặc biệt là khi liên quan đến công việc, nhưng chính
hắn lại tự phá huỷ cái ràng buộc thiêng liêng đó của mình: vu khống tội danh và
tống Dantes vào tù. Dantes biết rằng cú đánh hiểm nhất vào Villefort chắc chắn
sẽ là huỷ hoại thanh danh của Villefort duới danh nghĩa của hắn là một luật sư
(tất nhiên Dantes đã thực hiện được mục đích của minh). Mercedes cũng gây hứng
thú không kém, vì Dantes luôn day dứt và dằn vặt nội tâm, chàng phật lòng khi
thấy Mercedes đã từ bỏ mình quá sớm, nhưng đồng thời cũng muốn tha thứ cho nàng
vì biết rằng nàng bị ép buộc gả cho kẻ thù. Hay đơn giản hơn, có lẽ Mercedes
không thể đợi Dantes mãi mãi được.
Bá tước Monte Cristo là cuốn sách thuộc hàng kinh điển mà tôi đã luôn muốn đọc, và vui mừng thay nó đã thực sự vượt hơn cả kỳ vọng của tôi. Thật lòng, tôi đã chờ đợi một cuốn tiểu thuyết phiêu lưu hung hăng tàn bạo hơn, nhưng cuốn sách lại mang đậm chất tâm lí và tập trung khắc hoạ tình cảm nội tâm của các nhân vật một cách sâu sắc. Đây cũng là cuốn sách đã được kể đi viết lại hàng trăm lần, đến mức chúng ta tự hỏi bản gốc có bị loãng đi giữa tất cả những dị bản và tác phẩm ăn theo khác, nhưng đáng mừng là điều đó không xảy ra.
Review chi tiết bởi Hồng Nhung - Bookademy
---------
Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật những thông tin thú vị về sách tại link: https://www.facebook.com/bookademy.vn
Tham gia cộng đồng Bookademy để có cơ hội đọc và nhận những cuốn sách thú vị, đăng kí CTV tại link: https://goo.gl/forms/7pGl3eYeudJ3jXIE3
Alexander Dumas có lẽ không phải là một cái tên quá xa lạ đối với những người yêu văn chương. Ông là một đại văn hào nổi tiếng bậc nhất của Pháp với sức sáng tác mạnh mẽ, để lại cho hậu thế một kho tàng văn học đồ sộ với những tác phẩm kinh điển, trong đó đáng kể nhất phải nói đến “Bá tước Monte Cristo”, một tác phẩm tuyệt vời về lòng thù hận, tình yêu và sự vị tha.
Câu chuyện xảy ra vào những năm đầu thế kỷ 19, trong bối cảnh sự tranh giành quyền lực giữa Napoleon và triều đại Bourbon. Nhân vật chính là Edmond Dantes, một chàng thủy thủ đẹp trai, trong sạch, ngay thẳng và rất hiếu thảo với cha. Anh dường như có tất cả mọi thứ mà mọi người hằng mong ước: gia đình, tình yêu và sự nghiệp. Dantes được ông chủ tàu bổ nhiệm làm thuyền trưởng tàu Pharaon, có cha già thân yêu và có mối tình tuyệt đẹp với nàng Mercedes kiều diễm. Tưởng chừng cuộc sống của chàng trai sẽ được viên mãn, hạnh phúc, thế nhưng anh đâu ngờ rằng ở phía sau, vẫn có những con người ganh ghét, đố kị luôn âm mưu hãm hại anh: Danglars mơ ước chức thuyền trưởng của anh, Ferdinand ghen tức vì Dantes đã chiếm được trái tim nàng Mercedes và Caderousse thì đố kị với cuộc sống viên mãn của anh. Những con người này đã gặp nhau, vạch ra một kế hoạch hết sức ti tiện, đê hèn, nặc danh vu khống Dantes một cách bỉ ổi, để rồi anh bị bắt giữ đúng vào ngày anh thành hôn với Mercedes. Thêm vào đó là tên chưởng lý Villefort, một kẻ cơ hội đã lợi dụng Dantes làm bàn đạp cho sự thăng tiến của hắn, và cuối cùng, Dantes đã bị giam vào nhà ngục lâu đài If bởi một tội danh mà chính anh cũng không hay. Khi đọc đến đây, tôi thực sự đã rùng mình bởi lòng người sao quá nhẫn tâm và ác độc cũng như thương xót cho số phận nghiệt ngã của Dantes: bị đày đọa vào chốn tăm tối nhất của xã hội vào cái ngày đáng lẽ là ngày hạnh phúc nhất cuộc đời.
Khi bị đẩy vào ngục tối, Dantes đã sống những tháng ngày đau khổ, vật vã, tuyệt vọng đến tột cùng. Ý nghĩ về việc tự tử luôn ám ảnh tâm trí anh, và đúng vào lúc anh gần như cảm thấy mình sắp chết, anh đã gặp linh mục Faria, một học giả thông tuệ và uyên bác. Ý chí kiên cường của ông thực sự đã làm ngọn lửa của sức sống bùng cháy trở lại trong Dantes, con người tưởng như đã khô kiệt vì đau khổ và tuyệt vọng. Trong ngục tối, ông đã vạch trần cho Dantes âm mưu đê tiện nhằm hãm hại anh của những kẻ đố kị và cơ hội, truyền thụ cho Dantes tri thức và chỉ cho anh nơi chôn giấu một kho báu khổng lồ. Cuối cùng, khi đã đào thoát được khỏi nhà ngục If, tìm thấy và sở hữu được kho báu khổng lồ, anh dường như đã lột xác hoàn toàn thành một con người khác : “Bộ mặt tròn trĩnh của chàng thanh niên lúc bước chân vào lâu đài If bây giờ đã là bộ mặt gân guốc, cứng rắn của một con người đầy nghị lực. Đôi lông mày uốn cong trên cặp mắt u buồn, sắc sảo, ánh lên những tia chán chường và lòng ăm thù thầm kín. Da mặt từ lâu không tiếp xúc với ánh nắng trở nên xanh nhợt và mớ tóc đen nhánh làm cho khuôn mặt anh lại có một vẻ đẹp đài các của giới thượng lưu. Những hiểu biết mà anh đã học tập được trong tù phản chiếu thêm lên bộ mặt vẻ thông minh, lanh lợi”. Sau 14 năm trời bị đày đọa trong ngục tối, anh trở về quê hương thì cha đã chết, chết một cách đau đớn, người yêu đã cưới chồng, cưới chính kẻ đã hãm hại anh, còn nhữn kẻ hãm hại anh đều đạt được danh vọng, giàu sang và hạnh phúc. Với lòng hận thù, Edmond Dantes, giờ đây đã trở thành Bá tước Monte Cristo, bắt đầu hành trình trả ân báo oán của mình.
Edmond Dantes đã dấn thân vào giới thượng lưu quý tộc với danh tính là Bá tước Monte Cristo, dần dần bước vào cuộc đời của những kẻ đã hãm hại anh năm nào. Bá tước Monte Cristo cứ lặng lẽ che giấu thân phận dưới những lớp vỏ bọc tinh vi, khám phá và lợi dụng những bí mật sâu kín, những mối quan hệ đan xen của những nhân vật, từng bước từng bước sắp đặt mọi thứ như con nhện từ từ giăng những sợi tơ tạo thành tấm lưới để bắt dính con mồi. Mạch truyện cứ đi từng bước chậm rãi, chi tiết, phân tích rõ nét diễn biến nội tâm của nhân vật, những trăn trở, giằng xé, những mưu mô, thủ đoạn, tính toán phức tạp, để rồi cuối cùng mọi thứ dâng lên đến đỉnh điểm, những kẻ gây ra tội ác năm nào phải đền tội một cách đau đớn nhất: thân tàn danh liệt, gia đình tan vỡ. Thế nhưng, sau khi báo thù, tâm hồn của Bá tước Monte Cristo không hề được thanh thản, yên bình mà vẫn ngổn ngang trăm chuyện. Điều làm tôi thực sự băn khoăn là, khi chứng kiến từng kẻ thù của mình phải quằn quại trong đau khổ, liệu Bá tước Cristo có thực sự thấy hạnh phúc, thanh thản? Càng dấn sâu vào việc báo thù, anh càng băn khoăn, dằn vặt, khi mà những kẻ thù của anh đê tiện, hèn hạ bao nhiêu thì những đứa con lại trong sạch, thánh thiện bấy nhiêu, song song với sự căm thù đối với nhưng kẻ hãm hại anh chính là tình cảm, sự tôn trọng của anh đối với những đứa trẻ, và những đứa trẻ vô tội này ít nhiều sẽ phải hứng chịu hậu quả từ sự trả thù của anh. Vả chăng, sự đau khổ và lòng hận thù đã làm tâm hồn Monte Cristo lạnh lẽo, không hề nhận ra tình yêu đã chớm nở bên cạnh mình. Cuối cùng, Monte Cristo đã dừng lại và để cho Danglars - kẻ thù cuối cùng được sống, bởi lẽ anh cũng nhận ra rằng tiếp tục trả thù không bao giờ có thể kết thúc vòng tròn luẩn quẩn này, phải biết buông bỏ thù hận để sống hết mình với hạnh phúc và tình yêu ở hiện tại.
Tiểu thuyết “Bá tước Monte Cristo” là một tác phẩm chứa đựng rất nhiều những bài học, triết lý cuộc đời rất nhân văn và sâu sắc. Triết lý xuyên suốt câu chuyện được tóm tắt lại bằng những dòng thư để lại của Bá tước Monte Cristo, một triết lý có giá trị vượt thời gian: “Trên đời này không có hạnh phúc mà cũng chẳng có bất hạnh, chỉ là sự chuyển biến từ trạng thái này qua trạng thái khác. Chỉ có những người nào đã trải qua cảnh khổ cực mới hưởng thụ được cảnh sung sướng. Chỉ có kẻ nào sắp chết mới biết cuộc sống là thiên đường.
Hai anh chị hãy sống hạnh phúc lên nhau và nhớ kỹ rằng tất cả sự khôn ngoan của con người chỉ tóm tắt trong mấy chữ mấy chữ : hy vọng và đợi chờ".