Bức thư của người đàn bà không quen (Stefan Zweig) Reviews

Bức thư của người đàn bà không quen gồm 5 truyện ngắn vô cùng đặc sắc của nhà văn – nhà tâm lý học bậc thầy người Áo Stefan Sweig. 5 tác phẩm trong tập truyện màu hường phấn này đều do dịch giả Dương Tường chuyển ngữ - dịch giả lão thành luôn được đánh giá cao ở sự uyển chuyển, bay bổng của ngôn ngữ. Sự kết hợp hài hòa giữa văn phong của tác giả - dịch giả đã tạo nên một khúc nhạc say đắm đến mê hồn dành tặng những người yêu vẻ đẹp trong văn chương. Tôi chưa tìm ra mĩ từ nào đủ để nói về nghệ thuật dẫn dắt tâm lý tài tình, tinh tế và điêu luyện của Stefan Zweig. Cả 5 truyện ngắn đều khiến người đọc trầm trồ thán phục bởi sự bất ngờ, li kì của kết truyện nhưng điều đáng nói hơn cả là với sự miêu tả diễn biến tâm lý thần tình của ông, cái kết bất ngờ kia dường như là không thể khác. Mỗi nhân vật đều được tác giả dùng ánh sáng của ngôn ngữ soi rọi thấu tâm can, đến tận những nơi u tối nhất mà có khi chính nhân vật cũng chưa thật tỏ tường. Một trái tim tan nát là sự đau đớn, hẫng hụt của người đàn ông tuổi xế bóng khi không thể theo kịp lối sống của vợ con, không thể thích nghi được sự đổi thay của cô con gái mà với ông luôn là bé bỏng. Sự trẻ trung đầy sức sống của người vợ không còn hòa nhịp với ông, bà không thể hay không còn muốn thấu hiểu tâm tư ông. Cái quay mặt của bà vợ như một cú hích mạnh khiến tâm trí ông kiệt quệ và là nguyên nhân để trái tim ông lạc nhịp. Amok hay là bệnh điên xứ Malaixia là tiếng lòng của một bác sĩ trẻ chạy theo tiếng gọi thống thiết như một mệnh lệnh không thể cưỡng lại - mệnh lệnh của số phận để bảo vệ bí mật của người đàn bà da trắng anh mới gặp gỡ đôi lần. Leporella cho thấy bước chuyển mình ngoạn mục của người đàn bà quê kệch. Ngõ hẻm ánh trăng như một tiếng thở dài đầy tiếc nuối cho những yêu thương đã trôi vụt khỏi tầm tay…Tôi đã đọc rất nhiều review về cuốn sách, các review chủ yếu tập trung đến truyện ngắn đầu tiên, truyện ngắn luôn được lấy tên cho tập truyện nếu như có xuất hiện. Bản thân tôi cũng đã đọc không chỉ một lần và ấn tượng sâu đậm nhất, từng chi tiết in hằn trong tâm trí tôi sau 1 thời gian dài cũng là truyện về người con gái có dáng hình mơ hồ cùng tình yêu mãnh liệt ấy - Bức thư của người đàn bà không quen. Gần 60 trang sách thấm đẫm tình yêu của cô gái kiên trinh từ khi cô còn là thiếu nữ e dè, nhút nhát tới lúc chuẩn bị từ giã cõi đời. Như con chim trước khi chết cất cao tiếng hót trong trẻo nhất của đời mình, cô viết lá thư để giã biệt và bày tỏ thâm tình với người đàn ông mà cô yêu hơn cả cuộc sống, người đàn ông không tỏ tường hình thể cô dù đã không ít lần cùng cô tận hưởng khúc dịu dàng của những đêm tình ái. Trái tim cô thổn thức và nhức nhối mỗi khi anh không nhận ra cô của những ngày xưa, thế nhưng, bức thư không một lời than trách, cả cuộc đời cô cũng không một giây oán hận, bởi trong cô tình yêu lấp đầy mọi tế bào, ngập tràn trong mỗi hơi thở. Cô không ngừng yêu anh dù trái tim đã ngừng đập. Chưa ở nơi đâu, tôi gặp một tình yêu vừa dịu dàng vừa đằm thắm và mãnh liệt đến thế nhưng cũng chưa ở nơi đâu, người ta tìm thấy sự đồng điệu sâu sắc đến như thế! Điều đó lại một lần nữa khẳng định tài năng thiên bẩm của Stefan Zweig.Thật khó để viết hết thành lời những cảm xúc cứ dâng lên dâng lên mãi trong tôi khi đọc những dòng chữ sâu lắng ấy, tôi chấp chới, chìm sâu vào trong sự dịu êm và dữ dội của ngôn từ. Tôi chỉ biết rằng, nếu như bỏ qua những tác phẩm của Zweig, tôi đã bỏ lỡ một trong những điều đẹp đẽ của văn đàn. Xin mượn lời người bạn cũ, người bạn đã giới thiệu tôi đến với Stefan Zweig để kết thúc bài viết “Hãy đọc Stefan Zweig để biết văn chương có thể đẹp đẽ đến nhường nào!”

Stefan Zweig luôn có một cách rất riêng để kéo người đọc vào thế giới nội tâm của nhân vật – nhẹ nhàng, tinh tế nhưng đầy sức nặng. Bức thư gửi cho người đàn bà không quen là minh chứng hoàn hảo cho điều đó: một truyện ngắn tưởng chừng giản dị nhưng lại mang theo một dư chấn tình cảm mạnh mẽ kéo dài rất lâu sau khi trang sách cuối cùng được gấp lại.

Câu chuyện mở ra bằng một bức thư – dài, tha thiết, và chân thực đến đau lòng – từ một người phụ nữ mà nhân vật nam chính hoàn toàn không nhớ nổi. Trong bức thư ấy, cô kể lại cả cuộc đời mình, nhưng thật ra chỉ có hai điều quan trọng nhất: anh và tình yêu dành cho anh. Một tình yêu bắt đầu từ thuở thiếu nữ, lớn lên trong im lặng, cháy bỏng nhưng chưa từng đòi hỏi được biết đến.

Đau đớn ở chỗ: người đàn ông ấy đã gặp cô, đã ở cạnh cô, đã từng có những giây phút thân mật với cô, nhưng lại chưa bao giờ thực sự “nhìn thấy” cô.

Zweig không khai thác tình yêu đơn phương như một bi kịch rẻ tiền. Trái lại, ông biến nó thành một thứ ánh sáng tinh khiết mà người phụ nữ mang trong đời như một đức tin. Cô yêu không van nài, không trách móc, không đòi hỏi được đáp lại; cô chỉ lưu giữ từng khoảnh khắc ngắn ngủi ấy như toàn bộ ý nghĩa tồn tại của mình. Ngay cả khi cuộc sống đưa cô vào những hoàn cảnh tăm tối, tình yêu ấy vẫn không hề bị nhuốm màu oán hận.

Điều khiến truyện trở nên đặc biệt chính là cái cách Zweig để nhân vật tự kể chuyện. Câu chữ nhẹ nhàng mà như rút từ tim, không phô trương mà lại sắc bén trong từng cảm giác. Người đọc bị cuốn vào dòng hồi tưởng ấy một cách tự nhiên, cho đến khi nhận ra sự thật đau lòng: bức thư được viết từ một người đang ở ranh giới của sự sống và cái chết, chỉ để gửi đi niềm yêu cuối cùng.

Kết truyện, khi người đàn ông sững sờ vì nhận ra mình chưa từng biết – và đã mãi mãi không thể biết – người phụ nữ ấy là ai, cảm giác hụt hẫng lan ra như một khoảng trống lạnh trong lòng người đọc. Và đó cũng là khoảnh khắc ta hiểu tài năng của Zweig: ông để nhân vật nữ sống một đời âm thầm, nhưng lại để tình yêu của cô vang lên mãi trong trái tim người đọc.

Bức thư gửi cho người đàn bà không quen không phải chỉ là một truyện ngắn về tình yêu. Đó là một câu chuyện về sự im lặng của những trái tim yêu đến mức chấp nhận cả nỗi cô độc. Về cái đẹp mong manh của những xúc cảm không tên. Và về cách con người đôi khi vẫn sống cả đời mà không biết mình đã làm tổn thương một ai đó sâu sắc đến mức nào.

Một truyện ngắn đầy mê lực. Đọc một lần, nhớ một đời.

Lại viết review bằng ký ức.

Ngày tôi học cấp III, nghĩa là cách đây tầm 15 năm, một đứa bạn cho mượn một quyển tuyển tập truyện ngắn (và vừa) của Stefan Zweig (đọc theo đúng tiếng Đức là [tsvaɪk]). Tôi ngờ rằng đó là tập sách được dịch bởi Phùng Đệ – Lê Thi hiện có đăng tải trên vnthuquan và marxreading, mặc dù trên ấy hình như không đăng hết. Tôi nhớ là “Bức thư từ người đàn bà không quen” là truyện cuối cùng trong tuyển tập mà tôi đã đọc. Dĩ nhiên, tôi có thể nhầm.

Tôi có thể cũng nhầm về cái tựa tiếng Việt của truyện mà tôi đọc ngày ấy. Chỉ biết là trong ký ức của tôi, nó là “Bức thư từ người đàn bà không quen”. Bản dịch sau này của dịch giả Dương Tường, “Bức thư của người đàn bà không quen”, dù chỉ thay đổi chút xíu tôi cũng không thích vì cảm giác nó làm cho bức thư ấy và người đàn bà viết thư ấy trở nên xa cách hơn. Tựa tiếng Anh của truyện này cũng là Letter from an Unknown Woman. Còn tựa gốc tiếng Đức là Brief einer Unbekannten nên chắc cả hai cách dịch đều không sai.

Vả lại, đã “không quen” thì cũng có gì đâu mà gần gũi.

Truyện kể rằng vào một ngày nọ, một anh nhà văn nhận được một bức thư rất dài từ một người phụ nữ mà anh chẳng biết là ai. Nội dung bức thư ấy chính là nội dung chính của truyện. Nó vừa là một bức thư tình vì trong ấy người phụ nữ thổ lộ với anh nhà văn rằng mình đã thầm yêu anh trong suốt cuộc đời như thế nào, nó lại vừa hơn cả một bức thư tình vì nó kể lại gần như toàn bộ cuộc đời của người phụ nữ ấy. Đúng hơn là cuộc đời cô kể từ ngày phải lòng anh ngay từ cái nhìn đầu tiên.

Trước khi đọc truyện này tôi có chút định kiến với chuyện yêu đơn phương. Đại để kiểu như là yêu đơn phương đâu phải là yêu, và việc quái gì phải yêu đơn phương cho nó khổ. Nhưng sau khi đọc xong truyện ấy tôi tự hiểu rằng không có bất cứ một lý do nào chính đáng để chúng ta phán xét một người đi yêu đơn phương một người khác. Lại càng chẳng có bất cứ một lý do gì để chúng ta cảm thấy thương hại những người yêu đơn phương mà không được đáp lại. Chắc gì bạn đã hiểu về tình yêu nhiều bằng họ.

Tôi cũng chẳng biết đến giờ thì mình đã đọc bao nhiêu truyện về tình yêu nhưng “Bức thư từ người đàn bà không quen” vẫn là một trong những chuyện tình hay nhất mà tôi được đọc.

Đây không phải là chuyện về một người phụ nữ đau khổ vì yêu mà không dám (không muốn) thổ lộ (cho tới tận trước khi chết) và gần như chẳng được đáp lại. Đây là một câu chuyện về một người phụ nữ hạnh phúc vì yêu một người đàn ông, không phải bằng cách chiếm đoạt lấy anh ta cho riêng mình, mà chỉ bằng việc nhìn anh từ xa, theo dõi nhất cử nhất động của anh, thuộc lòng mọi thói quen của anh, bấn loạn mỗi lần gặp anh, đắm chìm trong hạnh phúc những khi hai người bên nhau, và rồi lặng lẽ sinh con và nuôi dưỡng đứa bé trong niềm hạnh phúc của một tình yêu chưa bao giờ tắt. Bức thư ấy chỉ là để tỏ tình, không một lời trách móc.

“Con em chết hôm qua.” là một câu được lặp lại vài lần trong bức thư cho tới khi nó được bổ sung thêm câu “Nó cũng là con anh.” Cuộc đời của người phụ nữ ấy hình như cũng khá bi kịch theo một góc nhìn thông thường, nhưng đọc xong tôi lại không có cái cảm giác nặng nề thương xót. Tôi chỉ nhớ đến tình yêu của cô ấy.

Truyện kết lại bằng hình ảnh anh nhà văn đọc xong bức thư, ngồi một mình trong căn phòng quen thuộc và nhận ra rằng đây là lần đầu tiên trong ngày sinh nhật anh, những bông hoa từ một người hâm mộ nào đó đã không còn được gửi đến nữa. Người ấy đã trút hơi thở cuối cùng chẳng bao lâu sau khi gửi cho anh bức thư này. Trong ký ức mơ hồ của anh, dù có cố gắng cách mấy anh cũng không thể nhớ được người ấy là ai trong hằng hà sa số những người đàn bà đã đi qua cuộc đời mình.

Thật ra, có lẽ tất cả chúng ta dù ít dù nhiều đều rất vô tình với một ai đó trong cuộc đời này.

Phải nói ngay rằng tôi đã phải lòng văn chương của Stefan Sweig lâu lắm rồi, từ khi còn là cô nhóc cuối cấp 2 đầu cấp 3. Các truyện ngắn của ông khiến tôi say mê, nhất là câu chuyện Bức thư của người đàn bà không quen do dịch giả Dương Tường dịch, khi ấy tôi đã rơi khá nhiều nước mắt ..."Gửi anh, người chưa bao giờ quen biết em" người phụ nữ không quen bắt đầu bức thư đầu tiên gửi người đàn ông cô yêu- ngưỡng mộ - tôn thờ như thế. Cuộc đời của cô cùng với tình yêu vô bờ bến của cô dành cho anh từ từ hiện lên như một cuốn phim qua những trang của lá thư đó.Khi còn là một cô bé, cô đã thầm yêu người đàn ông đẹp trai, lịch lãm, uyên bác ở cạnh nhà. Càng lớn tình yêu ấy càng sâu đậm. Mối tình đơn phương ấy đã cho cô tất cả các cảm giác: mãnh liệt, đam mê, say đắm, tủi hổ... nhưng không bao giờ cô hết yêu anh... cô không bao giờ chiếm hữu anh mà chỉ say đắm yêu thương từ xa ngưỡng vọng anh...Khi tình yêu của cô đâm hoa trái ngọt là một đứa con trai giống anh như đúc sau "tình 1 đêm" của anh với cô, hạnh phúc đã như đỉnh điểm... để nuôi con và để cho sinh linh bé bỏng ấy được sống trong một môi trường quý tộc như anh cô đã làm một thứ nghề bị xã hội khinh bỉ - cô bất chấp, ...Nhưng khi bạn dành một tình yêu quá lớn cho ai đó, trời xanh dễ sinh lòng đố kị, con trai của cô đã chết. "Con trai của em chết đêm qua", "con chúng ta đã chết rồi" những câu nói như xé lòng ấy lặp đi lặp lại... như những mũi gai cào xé lòng người đọc ... con trai nhỏ chết đi, cô cũng dần chết đi... và dùng sức tàn lực kiệt viết cho anh một bức thư đầu tiên và cũng là cuối cùng... để kể anh nghe và khẳng định lần sau cuối là cô sẽ mãi yêu anh...Tình yêu là một điều kỳ diệu, có muôn vàn cung đàn cảm xúc. Câu chuyện này là một cung bậc đặc biệt, đẹp, đau đớn, khó quên...Tôi có một cô bạn - xinh gái, yêu văn chương, khi nói về thần tượng của mình cô nói rằng "có được một người yêu như anh ấy, em sẽ tôn thờ cả đời". Vâng, là phụ nữ khi yêu ai cũng mong muốn được sống hết mình mình vì người mình, dâng hiến hết mình vì tình yêu đó, nhưng để cháy hết mình vì một tình yêu đơn phương như "nàng" thật chẳng phải dễ có mấy ai...

“Bức Thư của Người Đàn Bà Không Quen” là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Stefan Zweig – bậc thầy trong việc miêu tả tâm lý con người. Cuốn sách chỉ vỏn vẹn là một lá thư dài, nhưng lại chứa đựng toàn bộ cuộc đời, nỗi đau và tình yêu tuyệt vọng của một người phụ nữ dành cho người đàn ông mà bà yêu từ thuở thiếu thời.

Điểm cuốn hút nhất của tác phẩm là giọng văn tinh tế, mềm mại nhưng sắc lạnh. Zweig không phán xét nhân vật; ông để cho cảm xúc tự tuôn chảy, khiến người đọc dường như nghe được nhịp tim run rẩy của một trái tim yêu quá đỗi chân thành. Nỗi cô đơn, sự âm thầm hy sinh và tình yêu vô vọng của người phụ nữ trở nên day dứt lạ kỳ.

Cuốn sách khiến người đọc suy ngẫm: Tình yêu có thể đẹp đến mức hủy hoại; và đôi khi, sự vô tâm của một người lại có thể giết chết cả một đời người khác mà họ không hề hay biết. Dù ngắn, tác phẩm mang sức nặng lớn, khiến ta phải lặng đi khi gấp trang cuối.

Bức Thư của Người Đàn Bà Không Quen là lựa chọn tuyệt vời cho những ai yêu văn học tâm lý, thích những câu chuyện buồn nhưng đẹp, và muốn trải nghiệm một thứ tình yêu vừa mong manh vừa ám ảnh. Đây chắc chắn là một tác phẩm đáng đọc ít nhất một lần trong đời.